De zoete pijn van Kaapverdië

Home De zoete pijn van Kaapverdië

Rianne

Reisredacteur

Laatste update  27 | 07 | 2022

Deel dit verhaal

Het is 1968. Kaapverdië is al bijna 400 jaar in handen van de Portugezen. Locals zijn de bergen ingevlucht en per jaar worden er honderden slaven verhandeld naar de westerse wereld. Onderdrukking is aan de orde van de dag. Toch is verandering op komst. Het vertrek van een schip vol muziekinstrumenten vanuit Baltimore zal het leven van de Kaapverdianen snel doen veranderen. Heel snel.

Een muzikaal lot

De zee kalm, de containers stevig vastgemaakt en een ervaren bemanning. Niks staat een goede reis van de nieuwste orgels van de merken Korgs, Moogs en Hammond in de weg. Over een paar dagen komen ze aan in het Braziliaanse Rio de Janeiro waar ze op een tentoonstelling worden geshowd. Maar het lot beslist anders. Nog geen dag na het vertrek uit Baltimore in maart 1968 verdwijnt het schip onverklaarbaar. 

Een paar maanden later duikt het schip weer op. Zonder bemanning, maar met de instrumenten die bijna allemaal in perfecte staat zijn. Locals op het Kaapverdische eiland Sao Nicolau kijken hun ogen uit. De Portugese bezetters ook. Een vrachtschip verlaten voor hun eiland. De politie vordert de vracht. Wanneer onafhankelijkheidsstrijd Amílcar Cabral hoort dat er instrumenten in het schip liggen besluit hij de orgels te verspreiden onder de scholen op Kaapverdie en te verstoppen in kerken.

Funana als protestmuziek

Al jaren mogen Kaapverdianen geen muziek meer maken. Niet in het openbaar tenminste. Doen ze dat wel dan wordt dat met harde hand afgestraft. Met zweepslagen en gevangenisstraf bijvoorbeeld. En natuurlijk worden de instrumenten ook meteen in beslag genomen. Kaapverdianen mogen geen plezier maken. Niet gelukkig zijn. Aan de Funana hebben de Portugezen het meest een hekel omdat deze muziekstroming symbool staat voor geluk. Voor vreugde in het leven. Funana wordt al snel de protestmuziek van de Kaapverdianen. 

Hoop en vreugde door de Funana

Wat de Portugezen niet weten is dat de muziekinstrumenten uit het spookschip in hun kerken liggen. Verstopt. Cabral vond het een geniaal idee om de orgels te verstoppen onder de neus van de Portugezen. Met het idee dat de bezetters nooit zouden zoeken in hun eigen kerken. En dat gebeurde ook niet. ‘s Avonds laat barst het feest onder de Kaapverdianen los. Veilig verscholen tussen de bergen en warm genoeg dankzij een kampvuur. Dans, zang en plezier is waar het om draait. De Funana als medicijn voor de bezetting. En als hoop dat het ooit anders zal zijn. 

In Odio Sem Valor, wat waardeloze haat betekent, bezingt de bekende Funana-artiest Pedrinho hoe Kaapverdianen deze periode hebben doorstaan. Hij zingt over het onrecht en het misbruik dat de Kaapverdianen is aangedaan. Maar ook over hoe ze dat hebben doorstaan dankzij Funana. Zolang Funana er is, is er ‘peace’. Berusting. In dezelfde periode is het leger van Cabral aan de winnende hand in de strijd om onafhankelijkheid. Stakingen, guerrilla acties en verkiezingen brengen de Portugese dictator Salazar uiteindelijk op z’n knieën. Op 5 juli 1975 wordt Kaapverdië onafhankelijk verklaard. 

De moderne Funana

De Funana wordt daarna moderner. Het rebelse gaat eraf en wervelende discomuziek komt ervoor in de plaats. Sterarrangeur Paulino Vieira, een van de schoolkinderen die profiteerde van de uitdeelactie van Cabral, improviseert met zijn ferrinho en verwerkt de wervelende ritmes van de Latijns-Amerikaanse salsa in zijn muziek. Funana wordt disco-achtig. Kosmisch. Het gevoel van vreugde blijft. En daar zijn de muzikanten die de bezetting hebben meegemaakt maar wat blij mee. Zij zijn van mening dat de Funana belangrijk is geweest in de verdrijving van de Portugezen. Pedrinho omschrijft het in een filmpje van Fact Magazine als volgt. ‘We hebben hun instrumenten afgenomen en als wapen tegen ze gebruikt. En dat is zoete pijn.’

Op de Kaapverdische eilanden wordt de Funana nog altijd dagelijks gespeeld. In cafés, in discotheken en in beachbarretjes. Tijdens een vakantie Kaapverdie kun je niet om de opzwepende muziek heen. Onder toeristen is de badplaats Santa Maria op het zonnige eiland Sal favoriet. Onder kenners van Cabo verde is culturele hoofdstad Mindelo op Sao Vicente the place to be. Hier maak je zelfs midden op straat kennis met de Kaapverdiaanse muziek. Poets tijdens een Kaapverdie vakantie je schoenen op, trek je mooiste kleding aan en bailado.